Στις 19 Σεπτεμβρίου 1944, το Άργος απελευθερώθηκε από το ζυγό των Ταγμάτων Ασφαλείας, των συνεργατών των Ναζί.
Στις 19 Σεπτεμβρίου 1944, το Άργος απελευθερώθηκε από το ζυγό των Ταγμάτων Ασφαλείας, των συνεργατών των Ναζί.
Οι Γερμανοί είχαν αποχωρήσει από το βράδυ της 14ης Σεπτεμβρίου.
Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ μπήκαν στην πόλη καθώς οι Ταγματασφαλίτες, μαθαίνοντας την έκβαση της μάχης στον Αχλαδόκαμπο την προηγούμενη ημέρα (στις 18.9.1944 ανάμεσα στο 6° Σύνταγμα του ΕΛΑΣ και τον εκεί Λόχο των Τ.Α. Τα τάγματα ασφαλείας κατατροπώθηκαν, ο Αχλαδόκαμπος κατελήφθη και ελευθερώθηκε από τον Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στράτο(ΕΛΑΣ), έφυγαν άρον άρον για το Ναύπλιο. Μαζί τους και κάποιες οικογένειες που φοβήθηκαν ότι ο ΕΛΑΣ θα τους τιμωρήσει για τη στάση τους κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Την 1η Οκτώβρη του 1944, στις 11.30 το πρωί, και αφού πρώτα είχε απελευθερώσει την Τρίπολη, το 6ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον αρχικαπετάνιο Άρη Βελουχιώτη, τον αντισυνταγματάρχη Εμμανουήλ Βαζαίο και τον Πελοπίδα (Βασίλης Λάσκας από το Λουτράκι, 1915 – 1948) από τους πιο πιστούς Καπετάνιους του, εισήλθε στο, ελεύθερο Άργος. (Οι τελευταίοι Γερμανοί είχαν φύγει από τις 14 του μήνα και τα Τάγματα Ασφαλείας εκδιώχθηκαν στις 19/9).
«Ο λαός της πόλεως του έκαμε μεγαλειώδη υποδοχήν» γράφει ο Βαζαίος στα απομνημονεύματά του, ενώ ο Άρης μίλησε στους πολίτες του Άργους. Ο λόγος του δεν έχει διασωθεί. Όπως αναφέρει ο Πάνος Λαγδάς («Άρης Βελουχιώτης, Ο πρώτος του αγώνα» 1964): «Μυριάδες συγκεντρώνονται στην πλατεία της κάθε πόλης οι άνθρωποι για να δουν και να ακούσουν από το στόμα του την υπόσχεση για μια καλύτερη ζωή».
Το βράδυ της 3ης Οκτωβρίου το 6ο Σύνταγμα αποχώρησε με προορισμό την Κόρινθο η οποία βρισκόταν στην κατοχή των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Τα Τ.Α. της Κορίνθου παρέμειναν στις θέσεις τους καλύπτοντας την υποχώρηση των Γερμανών και βοηθώντας στην καταστροφή της γέφυρας του Ισθμού.
Στις 8 του μήνα η πόλη παραδίδεται αμαχητί στον ΕΛΑΣ. Στις 10 Οκτώβρη ο ΕΛΑΣ μαζί με βρετανικά στρατεύματα κάνουν θριαμβευτική είσοδο στην πόλη.
Στις 14 Οκτωβρίου, ο Βελουχιώτης θα φύγει από την Κόρινθο για τη Στερεά. Την ίδια μέρα εκφωνεί λόγο προς τους πολίτες της Κορίνθου και της Αργολιδοκορινθίας γενικότερα, καθώς τότε ο νομός ήταν ενιαίος.
Ο λόγος του Άρη ήταν ιδιαίτερα πατριωτικός και ενωτικός: «Εμείς δεν μονοπωλούσαμε τον αγώνα μας και το ΕΑΜ κάλεσε όλο τον ελληνικό λαό στον αγώνα. Είναι ανοιχτές οι πόρτες για όλους ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις και φρονήματα».
Αναφέρεται στους συκοφάντες της άλλης πλευράς: «Ο κομμουνισμός δεν λέει αυτά που λένε αυτοί. Ότι θα καταργηθεί η ιδιοκτησία είναι παραμύθια. Εμείς θα δώσουμε περιουσία στο λαό για να ζήσει».
Ο Άρης αναφέρεται και στη σχέση με τη θρησκεία: «Κανένας δεν μπορεί να απαγορεύσει πράγματα που δεν απαγορεύονται. Ποιος μπορεί να εμποδίσει εμένα κουκουλωμένο στο πάπλωμα να κάμω όσους σταυρούς θέλω; Ο καθένας ας πιστεύει ό,τι αυτός θέλει. Πρακτικά όμως εμείς είμαστε οι νεότεροι Χριστοί. Τι έλεγε ο Χριστός; Ό,τι λέμε εμείς σήμερα».
(Ολόκληρος ο λόγος σε μορφή pdf: εδώ)
Οι πληροφορίες σχετικά με την απελευθέρωση της Κορίνθου είναι ιδιαίτερα πτωχές, έχομε όμως την περιγραφή του Terry Southwell-Keely πολεμικού ανταποκριτή της εφημερίδας Sydney Morning Herald στην Ελλάδα.
Εκθεση στο Sydney Morning Herald της 16ης Οκτωβρίου 1944 , που κατατέθηκε από τον Terry Southwell-Keely, τον πολεμικό ανταποκριτή της εφημερίδας στην Ελλάδα. Το δημοσιεύουμε εδώ, καθώς το ότι θυμάται ο μέσος Αθηναίος για την απελευθέρωση της πόλης τους το 1944, ο μέσος Κορίνθιος γνωρίζει ακόμη λιγότερα για την απελευθέρωση της δικής του.
Η έκθεσή του περιγράφει την καταστροφή που άφησαν οι Γερμανοί με το πέρασμα τους και την ευφορία του πληθυσμού που τελικά απαλλάχθηκε από τους Ναζί. Εδώ είναι η έκθεσή του:
Όλη η Κόρινθος γιορτάζει την απελευθέρωση
ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΘΡΙΑΜΒΟΥ
Από τον T. SOUTHWELL KEELY, με τους Έλληνες αντάρτες στην Κόρινθο.
ΛΟΝΔΙΝΟ, 15 Οκτωβρίου.
“Οι καμπάνες της εκκλησίας χτυπούν συνεχώς κατά μήκος όλου του κόλπου της Κορίνθου, γιορτάζοντας την απελευθέρωση της Πελοποννήσου.
Σε κάθε χωριό και χωριουδάκι ο πληθυσμός παρατάει τις εργασίες του, περιμένοντας να περάσουν ελληνικά και τα βρετανικά στρατεύματα.
Οι Έλληνες αντάρτες, που είχαν αγωνιστεί τόσο σκληρά στα βουνά, έφταναν στον γραφικό κόλπο, και όλοι προχωρούν προς την Κόρινθο με πλήρη ετοιμότητα να κυνηγήσουν τον εχθρό που υποχωρεί.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών της βρετανικής άφιξης εμφανίστηκαν λίγες σημαίες, αλλά σήμερα κάθε σπίτι έχει κάποια μορφή αυτοσχέδιου πανό. Μερικά είναι λωρίδες από βαμμένο χαρτόνι, καρφωμένες σε σανίδες. Κάθε σπίτι έχει τώρα κάποιο πολιτικό σύνθημα ζωγραφισμένο στους τοίχους του. Το ταξίδι μεταξύ Πάτρας και Κορίνθου είναι ένας εφιάλτης. Οι Γερμανοί είχαν ανατινάξει κάθε γέφυρα και οι αποκλίσεις της πορείας περιλαμβάνουν επικίνδυνες διαβάσεις κοίλων ποταμών, ακολουθώντας μονοπάτια ζώων και επικινδύνων αμμωδών παραλιών.
Οι μετακινήσεις είναι το πιο δύσκολο πρόβλημα εδώ, καθώς οι Γερμανοί έχουν καταστρέψει τα πάντα.
Τρεις Βρετανοί ανταποκριτές εφοδιάστηκαν με ένα ερειπωμένο αυτοκίνητο, το οποίο στο παρελθόν είχε χρησιμοποιηθεί από τη Γκεστάπο και εγκαταλείφθηκε από τους Γερμανούς ως ακατάλληλο για περαιτέρω υπηρεσία, για το ταξίδι από την Πάτρα στην Κόρινθο.
Θερμή υποδοχή
Ο τρελός Έλληνας οδηγός, μας τόνισε τους φυσικούς κινδύνους του ταξιδιού. Το όχημα αρκετές φορές έπρεπε να σηκωθεί με τα χέρια από δεκάδες αγρότες από τις τάφρους στις οποίες έπεφτε συχνά.
Οι αντάρτες προειδοποίησαν κάθε χωριό για την διέλευσή μας και τα πλήθη μας περίμεναν, μπλοκάροντας τη διαδρομή και επιμένοντας να μας δώσουν φρούτα και τρόφιμα. Γιρλάντες με λουλούδια κάλυψαν το όχημα.
Σε κάθε χωριό διοργανώθηκε γλέντι και ομιλία. Σε ορισμένα μέρη, προφανώς παρασυρμένοι από αυτήν την ισχυρή ρητορική, δεκάδες άντρες σήκωσαν το αυτοκίνητο και τους επιβάτες του στα χέρια.
Σε καθένα από αυτά τα χωριά, η στέρηση και ο υποσιτισμός ήταν εμφανείς, όμως μας δώριζαν φρούτα και σταφίδες και οι δωρητές δεν σήκωναν άρνηση.
Το Τάγμα Ασφαλείας, το οποίο βαστούσε την Κόρινθο από τότε που οι Γερμανοί αποσύρθηκαν, πριν από πέντε ημέρες, παραδόθηκε στα βρετανικά στρατεύματα.
Στην Κόρινθο μπήκαν τα βρετανικά στρατεύματα και ακολούθησαν δύο τάγματα των Ανταρτών, με μουλάρια, άλογα, κάρα και φορτηγά, οπλισμένα με κάθε μορφή τουφεκιού και απαρχαιωμένου κυνηγετικού όπλου.
Αυτοί οι άγριοι, δασύτριχοι γενειοφόροι άντρες, ντυμένοι με κουρελιασμένες στολές, είχαν γερμανικές χειροβομβίδες κρεμασμένες στις ζώνες τους, και μικρά γερμανικά όπλα που είχαν λαφυραγωγήσει, κρεμασμένα στους ώμους τους.
Κάρα και τρακτέρ τραβούσαν γερμανικά και ιταλικά βαριά όπλα.
Μετά τους Αντάρτες ήρθαν χιλιάδες χωρικοί, οργανωμένοι σε ομάδες μερικών εκατοντάδων, ήταν οι πιο κουρελιασμένοι άνδρες, γυναίκες και παιδιά που έχω δει ποτέ.
Οι ιερείς του χωριού βάδιζαν επικεφαλής τους.
Κανένας από αυτούς τους ανθρώπους δεν είχε ένα καλό ζευγάρι μπότες και η μισή πομπή ήταν ξυπόλητη ή με τσόκαρα.
Τραγουδούσαν καθώς βάδιζαν.
Όλοι κουβαλούσαν πλακάτ, κυρίως φωτογραφίες που είχαν πάρει από τους τοίχους τους και επάνω τους είχαν σχεδιάσει είτε συμμαχικές σημαίες είτε συνθήματα EAM.
Το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό αυτής της κουρελιασμένης ορδής ήταν ότι όλοι βάδιζαν σαν στρατιώτες και ούτε ένα παιδί δεν βγήκε από το βήμα.
Καθώς βάδιζαν τραγουδούσαν, με σεντόριες φωνές, τον ύμνο των Ανταρτών, μια τραχιά και κατά καιρούς πικρή μελωδία. Ολόκληρη η πόλη φαινόταν να τραγουδά ταυτόχρονα.
Καθ όλη τη διάρκεια της ηµέρας, πρωί και απόγευµα, η ποµπή ξεχύνονταν µέσα στην πόλη µέχρις ότου όλοι οι δρόµοι ήταν ασφυκτικά γεµάτοι.
Πραγματοποιήθηκαν πολιτικές συναντήσεις σε κάθε γωνιά.
Ήταν η πρώτη φορά από τον Απρίλιο του 1941 που μια τέτοια συνάντηση είχε επιτραπεί και οι ομιλητές εκμεταλλεύτηκαν πλήρως την ευκαιρία τους.
Οι παρελάσεις συνεχίστηκαν µέχρι τη νύχτα. Πολλοί άνδρες και γυναίκες κατέρρευσαν από την απόλυτη κόπωση και τον υποσιτισµό και έπρεπε να µεταφερθούν στα χέρια”.
Πλάνα βίντεο
Χάρη στα αρχεία της βρετανικής Pathé, υπάρχει υλικό από την ημέρα που ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) και τα βρετανικά στρατεύματα εισήλθαν στην Κόρινθο. Αν και η περιγραφή του βίντεο αναφέρει ότι η τοποθεσία και η ημερομηνία της ηχογράφησης είναι άγνωστη, είναι σαφές ότι γυρίστηκε στην Κορινθία.
Όποιος γνωρίζει την Κόρινθο θα αναγνωρίσει την πόλη και την προσέγγισή της από τον δρόμο της Πάτρας (ειδικά από τις 2:24 και μετά). Ενα πλακάτ με την ένδειξη «ΕΠΟΝ ΛΕΧΑΙΟΥ» αποκαλύπτει την τοποθεσία. Πράγματι, όταν ένας Έλληνας συνάδελφος του οποίου ο πατέρας γεννήθηκε στο Λέχαιο έδειξε το βίντεο στον θείο του, ο θείος επιβεβαίωσε ότι ήταν το αγόρι που κρατούσε το πλακάτ.
(Το βίντεο στο youtube εδώ)
Μεταξύ των αντιστασιακών του ΕΛΑΣ που απελευθέρωσαν την Κόρινθο ήταν και ο Mois Yussuroum , μέλος μιας ιστορικής ελληνικής εβραϊκής οικογένειας της οποίας το επώνυμο συνδέθηκε ανεξίτηλα με την υπαίθρια αγορά στο Μοναστηράκι.
Κατά τη διάρκεια του Ελληνικού-Ιταλικού Πολέμου, ο Γιουσούρουμ, φοιτητής οδοντιατρικής, υπηρέτησε στον Ερυθρό Σταυρό ως αναισθησιολόγος και συμμετείχε στη Μάχη της Κρήτης μαζί με τον αδελφό του Ιάκωβο. Το 1943, είχε ενταχθεί στον ΕΛΑΣ και τον Ιανουάριο του 1944 τοποθετήθηκε στο 6ο Σύνταγμα (Κόρινθος). Όπως σημειώνει η έκθεση του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδας για τους Έλληνες Εβραίους στην ελληνική αντίσταση , στην Κόρινθο ξεκίνησε η «πιο σημαντική φάση της ζωής του στην αντίσταση»:
Χάρη στις οργανωτικές του δεξιότητες και την εκπαίδευσή του, του ανατέθηκε η ευθύνη για ολόκληρη την παράκτια περιοχή. Δημιούργησε ένα προηγμένο φυλάκιο αντίστασης, διατηρώντας βάσεις στη Ζαρούχλα και στην Ακράτα. Δημιούργησε μια κινητή μονάδα που συγκέντρωσε πληροφορίες, κατέστρεψε στύλους τηλεγραφίας και σιδηροδρομικές γραμμές και έστησε τηλεφωνικές γραμμές με τα ορεινά χωριά. Εκείνο το καλοκαίρι, ίδρυσε μια μόνιμη έδρα του ΕΛΑΣ στη Λυκόπολη.
Η Κόρινθος οφείλει στον Γιουσούρουμ, αλλά ο ρόλος του στην απελευθέρωση της πόλης είναι σχεδόν άγνωστος σε τοπικό επίπεδο.
Πληροφορίες πήραμε από: ΓΝΩΜΗ ΠΟΛΙΤΩΝ 15ΝΘΗΜΕΡΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ – Εθνική Αντίσταση – ΔΣΕ
